home

B&G

auto

voorbereiding

FAQ

reizen

gastenboek

naar andere reis South America 2018

 

.

 

 

Route (19 dagen, 3.186 km): Border PY/BO - Villamontes - Entre Rios - Tarija - San Lorenzo - Cordillera of Sama B.R. - Padcaya - Bermejo - Campo Pajoso - Villamontes - Ipita - Vallegrande - Samaipata - Santa Cruz - San Jose de Chiquitos - San Ignacio de Velasco - Concepcion - San Javier - Montero - Tiraque - Incallajta (ruïns) - Aiquille - Sucre

 

BOLIVIA 1 SAMENGEVAT

 

Vanuit Paraguay reden we aanvankelijk over de Boliviaanse Chaco. Daarna echter trokken we door sterk wisselende landschappen. Bergen, een hoogvlakte met zand en lagunes, afgelegen valleien, moerasgebieden, subtropisch nevelwoud, droge savannen, uitgestrekte landbouwgebieden, bergen met en zonder begroeiing. We reden over kronkelende rode aarden of modderige wegen, langs rivieren en snelden voort op goed en minder goed asfalt. We wisselden van 200 m boven zeeniveau naar zo'n 4000 m hoogte. Ook de temperatuur deed volop mee, die varieerde van 49 tot vijf graden. 

We zagen afgelegen dorpjes, bereikten de overkant van een rivier met een handmatig aangedreven houten pontje, we zagen capibara's en lieten tropische buien over ons heen komen. We reden de Che-route (Ernesto "Che" Guevara) en in de oostelijke laagvlakten trokken we door vochtige bush langs vijf Jezuïeten Missies.

Tarija was onze eerste pleisterplaats. Heerlijke dagen brachten we er door voor we echt op verkenning in Bolivia gingen. Maar er waren meer plaatsen (zoals Villamontes, Vallegrande, Samaipata, Sucre) waar we ons welkom en thuis voelden.

Ontmoetingen waren er ook natuurlijk. Vooral aan Hector in Tarija en aan een paar bijzondere mensen in Santa Ana bewaren we dierbare herinneringen. We troffen de gestrande NL Margo&Charles en hun vrienden. 

In Sucre zijn we neer gestreken op de “camping” van Alberto y Felicidad, een uiterst gastvrij stel.

Hoogtijd om alle indrukwekkende ervaringen te laten bezinken en om ons voor te bereiden op het westelijke deel van Bolivia.

 

Maandag 8 oktober 2018 (282 km) - Top eerste dag in Bolivia

 

De formaliteiten (Paraguay en Bolivia in hetzelfde gebouw) zijn in een ruim half uur gedaan. Paraguay uit en Bolivia in.

 

Bolivia (Republico de Bolivia) telt zo’n 12 miljoen inwoners en is qua oppervlakte het vijfde land van Zuid-Amerika. Dat is ongeveer Spanje en Frankrijk samen en zo’n 26x Nederland. Sucre is de hoofdstad maar de regering zit in La Paz. Het land grenst aan Brazilië, Paraguay Argentinië, Chili en Peru.

Bij Bolivia denkt men vooral aan het hooggebergte. Een derde van het land ligt inderdaad in de Andes. De meeste en grootste steden zijn daar te vinden met mijn-, commerciële en zakelijke activiteiten. Langzamerhand verschuift de economische activiteit (landbouw bv.) meer naar het oosten  (Santa Cruz).

Bolivia kent een oud en rijk prekoloniaal verleden. De komst en dominantie van de Spanjaarden veranderde veel. 

Landschappelijk is er de Andes met hoge besneeuwde pieken en vulkanische activiteit. Er is het uitgestrekte Uyuni zoutmeer, het hoogste gelegen bevaarbare meer ter wereld (Titicaca) en  woestijnen. Lager liggen savannen, moerassen en subtropisch nevel- en regenwoud.

Er zijn prachtige koloniale stadjes en steden en sporen uit het verre verleden van de oorspronkelijke Indiaanse rijken. Kleurrijk is ook de bevolking. Voor het grootste deel bestaande uit Mestiezen (mix Indiaans/Europees).

 

Vijftig kilometer later in Ibibobo verspert de eerste slagboom ons de weg. Betalen moeten we in Boliviaanse Boliviano's (BOB of Bs). Ergens daar kunnen we wisselen, gebaart de man. In de hete stoffigheid vinden we het winkeltje. Een tanige oude dame is helemaal in charge. Willen we wisselen? Wat dan wel? Euro's, Dollars, Realen, Guarani's, ...? Haar beurs puilt uit van de valuta. Onze Guarani worden effectief omgezet in een stapeltje Bs.

 

Tot aan Villamontes verandert er niet veel in het landschap. Maar daarna rijden we, na betaling bij een slagboom, een schitterende kloof in. Het wit-stoffige pad slingert langs diepe afgronden en steile wanden. Er zijn zulke smalle stukken, dat er alleen verkeer van één kant door mag. Mannen met een groen-rood vlaggetje en walkietalkie regelen. Niet dat er veel verkeer is, zeg maar helemaal niets, maar toch! Je zal daar ergens een auto tegenkomen...

 

 

De temperatuur loopt op tot 49 graden. Eindelijk ervaren we weer het expeditiegevoel. Stof, hitte en een uitdagende weg en onbekendheid voor ons.

Na de kloof slingert de weg in verschillende gedaanten en hoedanigheden verder door woestijn bergland. In de laagstaande zon luieren honden op het asfalt. Als de zonsondergang aanstaande is, vinden we een overnachtingsplek op de "afgestorven" oude weg. Op 2200 meter hoogte is de temperatuur gedaald naar een graad of vijfentwintig en er waait een zacht windje. Ongestoord kunnen we buiten tot genieten van een heldere sterrenhemel.

 

Dinsdag 9 oktober 2018 (322 km) - Mooi Tarija

 

Heerlijk bivakuurtje. Als de zon ons bereikt, zoeken we de TOY-airco op. Verder door het mooie bergland. In de buurt van Tarija zien we de eerste wijngaarden.

 

Om 12 uur zijn we in de stad. De camping heeft plaats gemaakt voor een appartementengebouw. In het centrum zoeken we naar het Victoria Plaza Hotel. In goed Engels worden we aangesproken. Daar op die hoek van de Plaza is het Victoria en "hier" wijst hij "is mijn hotel". Zo maken we kennis met Hector. Natuurlijk kiezen we voor het hotel van Hector met grote parkeerplaats.

Hotel "Macondo de Pizza Pazza" ruikt naar boenwas en heeft krakende vloeren. Prachtige sfeer en gastvrije mensen. Ons beddengoed kunnen we inleveren en Hector is aanspreekbaar voor alles.

We voelen ons meteen thuis in dit oude Spaans koloniale stadje met de smalle straatjes. Lunchen op een terrasje. De porties zijn veel te groot voor ons. Een oude (Indiaanse) vrouw duikt een plastic zakje op en de kliekjes verdwijnen erin. Heel blij is ze.

Tukkie, internet en aan de wandel in de avondafkoeling. Smalle straatjes, prachtige koloniale panden en pandjes, ons heerlijke plein, de kathedraal. Bij Fogon el Gringo krijgen we een goed stuk vlees en glas wijn.

 

Woensdag 10/donderdag 11 oktober 2018 - Democratie,  Demonstraties, Parades

 

G werkt in de lobby met vol uitzicht op ons plein. Ik blijf op de kamer. Halverwege de ochtend is er een vrolijke parade, een steunbetuiging aan "Evo" Chavez (de zittende president). Kleurrijke Bolivianen stromen het plein op. Vrouwen met lange zwarte vlechten en mannen kauwend op cokebladeren. Veel vlaggen, muziek en knallen.

 

 

Op 10 oktober 1982 kwam er een eind aan een lange periode van militaire junta (vanaf 1970). Men houdt hier van feesten en optochten, dus “10 oktober” is een mooie aanleiding. Voor en tegenstanders van de huidige president grijpen deze dag aan om hun standpunten te uiten. Het beleid van Chavez (de eerste inheemse president) is inmiddels zeer omstreden.

's Avonds zijn het de tegenstanders die het plein in beslag nemen, Het miezert en de mensen zijn grimmiger en minder kleurig. We zien veel meer jongeren. 

De volgende dag viert de Amerikaanse school het 13-jarig bestaan met een parade. De kinderen zien er fantastisch uit. En op "vrouwendag" trekt er weer een optocht met muziek en vrolijkheid aan ons voorbij.

Duidelijk, de mensen hier houden van feest en plezier. En iedere aanleiding is goed genoeg.

 

De dagen vliegen om. We werken aan de update. Maar we wandelen, zitten op terrasjes, drinken koffie met supergebak, eten hier of daar. We raken ook een van de visakaarten kwijt. Tussendoor leren we Hector en zijn ouders steeds beter kennen.

Vanaf vroeg was het betrokken en in de loop van de middag gaat het regenen. 16 graden is het dan nog altijd. We vinden het heerlijk.

 

Vrijdag 12 oktober 2018 (116 km) - San Lorenzo, Lagunes en Duintjes

 

Pakken, internet, spullen in TOY, koffie met gebak. Afscheid van Hector, zijn vrouw en zijn ouders. We worden officieel tot familie verklaard.

Middaguur. Tritsen auto's wurmen zich door de smalle straatjes. Het Palacio Azul is een merkwaardig bouwsel. Tanken. Buitenlanders betalen het dubbele van de lokale prijs voor Bolivianen (nog steeds maar één euro/liter!) en de transactie moet administratief verantwoord worden.

Een kilometer of vijftien ten noorden van Tarija ligt een wonderschoon koloniaal dorpje, San Lorenzo.

 

 

Lage witgepleisterde huisjes met diepliggende ramen, Dames in kleurige wijde rimpel- of plooirokken, hoedje, hier en daar een kraampje met fruit. We kijken rond in het museum, het voormalig huis van Eustaquio Méndez. Hij speelde een hoofdrol in de onafhankelijkheids beweging.

 

Van hier rijden we westwaarts op een klimmende en kronkelende bergroute samen met de nodige vrachtwagens. En wat een moeite hebben die kolossen met de hoogte. Zich omhoog slepend, kreunen en steunen ze en braken zwarte dampen uit. Maar ze zijn dus wel makkelijk in te halen.

Verre uitzichten op grauwgeel gekleurde bergen en lichtgroenige dalen. Na de lange periode van droogte ontbreekt er kleur in het landschap.

Als we onze afslag in zuidelijke richting bereiken, zitten we op bijna 4000 meter hoogte. En dat voelen we.

De weg loopt verder over het plateau. In een stil en rustgevend dorpje lunchen we in de schaduw van een van de schaarse bomen. Voor ons stopt een hoge oude vrachtwagen met een hoge bak waarin balen liggen opgestapeld en een kluitje mensen samen schurken. Getaande bergbewoners met hoge nood. Behendig klimmen ze van het gevaarte af. En de dames, ach de dames. Hun rokken van lichte stof zijn zo wijd, dat de wind daar makkelijk vat op krijgt. Daar hebben de dames iets op gevonden. Ze knopen hun omslagdoek om de heupen en het frivole textiel is helemaal onder controle!

 

 

Prachtige rit naar het "Cordillera de Sama Biological Reserve" (tip van Hector). Op de hoogvlakte zijn de (Tajzara-) lagunes en, jawel, zandduinen. Prachtig is het er. Er is die frêle lucht die hoort bij woestijnen en grote hoogten. Een landschap in zacht pastel. De meertjes staan laag en enkele zelfs droog. Doorzetters van vogels lijken toch aan hun gerief te komen. En we zien onze eerste lama.

 

In het land zijn sporen van oude bebouwing. Schitterende steengestapelde muurtjes en huisjes. Het pad kronkelt en gaat met het landschap mee. Genieten. Deze mooie dag eindigt nog mooier. We rijden duin(tjes) en maken bivak in het zand met 360 graden uitzicht op ronde bergen en lagunes.

 

 

Het koelt razendsnel af als de zon achter de horizon verdwijnt. De pasta-met-saus offeren we aan de woestijn. Wij eten crackers met lekkers. Heerlijk slapen.

 

Zaterdag 13 oktober 2018 (259 km) - Van Woestijn naar Jungle

 

Tegelijk met de zon staan we op om half zeven. Urenlang laten we dit moois nog binnenkomen. En natuurlijk rijden we duin! En zo ontdekt G, dat het middendifflock niet werkt. Bij het vervangen van de koppeling hebben de mannen van Roberto een stekker niet goed aangedrukt. 

 

De route die we rijden is fantastisch. Over een plateau en passen van ruim 4300 meter met door rivieren uitgesleten valleien. Rivieren die nu kleine stromen zijn. Hier en daar ienieminie dorpjes met kerkhoven.

 

 

Dan een haarspeldafdaling naar een dal, dat volgestroomd is met wolk. We kijken neer op het wolkendek, dat ons tijdens de afdaling in mist en miezer omhult. Lager zijn er weer bomen, struiken en vogels. Hier en daar somberen dorpjes in de grijsheid. De bewoonde wereld nadert. Er duiken auto's op, een enkele keer rijdend maar meestal geparkeerd. Kleine akkertjes met gestapelde steenmuurtjes. 

Diep in een dal hakt moeder in de aarde. Haar kleine ventje speelt met een takje aan haar voeten en vader ploegt. 

 

 

In een haarspeldbocht heeft een truck de bocht te krap genomen. De oplegger hangt over de rand. Mensen staan er beteuterd bij. Twee vrachtwagens kunnen niets anders dan wachten. Tussen bergwand en truck is er voor hen te weinig ruimte om te passeren. Maar wij kunnen er nét door. Wat een geluk, want de berging kan wel dagen gaan duren.

 

Padcaya is een grotere plaats aan de RN1. Op de stoepen zijn piepkleine handeltjes van brood, eieren, koekjes of fruit. We kopen verse broodjes, eieren en fruitsap voor de lunch. Vanaf hier rijden we 140 kilometer naar Bermejo, dat in het puntje ligt, waar Argentinië, Paraguay en Bolivia elkaar ontmoeten. Voor het grootste deel kronkelt de goede weg door het mooie groene dal van de Rio Bermejo, de grensrivier met Argentinië. Onderweg stoppen we een aantal keren. G hoort een geluidje, heeft een gevoeltje. De derde keer ontdekt hij het euvel. Eén wielbout is afgebroken en de anderen zitten los! In Bermejo zijn er geen "passende" bivak of eetgelegenheden. Vlak voor de zon ondergaat, maken we bivak. Op een klein modderig weggetje in vochtig hete jungle genieten we van een wijntje en erwtensoep-uit-blik.

 

Zondag 14 oktober 2018 (231 km) - Schitterend naar Villamontes

 

Bewolkt en een gematigde temperatuur. Daarmee beginnen we de dag en eigenlijk blijft dat zo, al zijn er momenten dat de zon even de overhand heeft. We rijden op een roodbruine aarden pad, terwijl we omhoog kruipen en door de jungle slingeren. De natuur is nog volop in transitie van winter naar zomer. Er zijn bomen vol in het blad en er zijn kaalgrauwe hellingen. De weg volgt de kronkelende grensrivier met Paraguay, de Rio Grande de Tarija.

We voelen ons helemaal in ons element. De weg hebben we, naast de rondkuierende varkens, koeien, stieren, kalveren, paarden, kippen en kuikens, voor ons alleen. Tot er off-road motoren komen aangescheurd. Later spreken we een groep, er is een tweedaagse rally gaande. Niet iedere motorrijder is bedreven of verstandig. Ze zeilen soms op de verkeerde weghelft door de scherpe bochten. Het scheelde niet veel of eentje was op onze motorkap beland. Extra voorzichtig rijden we verder.

Modder en plassen, dan weer droog en stoffig is de weg. Hier en daar uit de berg gehakt. Steile wanden protesteren door stenen en aarde naar beneden te laten glijden. Boven op een pas heeft een storm gewoed. We ontwijken de omgerukte bomen en afgebroken takken.

 

Na een vlakte en een mooie pas, bereiken we de weg noordwaarts. Rechttoe rechtaan gaat het door de Valle Grande naar Villamontes. Daar vinden we een hotel met een mooie grote tuin en zwembad. "Kamperen" mogen we er helaas niet. Schuin tegenover is ruimte bij een klein stationnetje. Prima plek en veilig. Verkenning van het stadje. Er heerst de bekende zondagse stilte. Terug naar "ons" hotel. In de lobby hebben we comfort en wifi. Het eten is uitstekend en de regionale wijn ook.

 

 

Op ons stationbivak horen we jongelui nog een balletje trappen in de sporthal, hanen kraaien en honden janken tegen elkaar op.

 

Maandag 15 oktober 2018 (302 km) - MAYAjaja jarig en een gammel Pontje

 

Maya wordt vandaag zeven jaar en we krijgen het bericht van het overlijden van een dierbaar en lief mens. Gemengd begin van de dag...

 

We zitten een uurtje in de lobby van het hotel zodat we kunnen mailen.

Banden opgepompt en tanks volgeladen. Vlot asfalt richting Santa Cruz de la Sierra. Mooie kilometers door golvend en groen landschap. In Ipati, waar de afslag naar Sucre is, lunchen we empanades de queso aan een rode stofweg. De middelbare school gaat uit en we worden overspoeld door de tieners.

 

Na 232 asfaltkilometers, driemaal tol en een paar door wuivende politiecontroles, slaan we af naar Vallegrande op de RN22. Het smalle roodaarden slingerpad trekt door prachtig bushland. Zandiger en droger is het hier. De vers opgepompte banden worden weer van de hete lucht ontdaan. De gordels gaan ook los. Overigens rijdt hier niemand met gordels. 

Tussen alle kaalheid van de natuur vallen de mooie bomen met uitwaaierende takken des te meer op. Zorgzaam strekken ze zich uit om de moede reiziger schaduw te bieden. Boerenland is het vooralsnog. Koeien en modder badende varkens. Een paar honderd steile haarspelden naar een paar passen en dan houden we de kronkelende rivier gezelschap. Genieten.

"Desvio ponton" zegt een bord. We rijden door de rivier en aan de andere kant gaan we op zoek naar de volgende oversteek. Te diep overal. Aan de overkant liggen twee houten pontonnetjes. Een uur zoeken en bekijken we of en hoe we aan de overkant kunnen komen.

De reddende engel komt op een brommertje het woud uitgetuft. De communicatie is primitief, maar er daagt uitzicht. De man brengt eerst zijn kostbare last, vrouw, twee kindjes en een jerrycan water, weg en dan.... iets met "cinqo". Vijf minuten wachten maken we ervan. In ieder geval begrijpen we dat we bij de pontonoversteek moeten zijn. 

 

Het houten ponton! Het is dat G verstand van zaken heeft, anders... Het kan, verzekert hij me. TOY’s gewicht kan erop. Een motor zien we niet, alleen is er dat touw dat over de rivier gespannen is. Trekken?

 

 

En daar verschijnt aan de overkant onze veerman op z'n brommertje. Jasje op de paal en aan de slag gaat-ie. Hij trekt het houten ding aan het touw de rivier over. Het duurt even, maar dan is ie bij ons. De man heeft een cokawang en misschien maar goed ook. Het is een zware klus. Zo'n 3,5 tonner zal ie niet vaak overgezet hebben. Het pontje maakt flink water en natuurlijk werkt ook G zich ook in het zweet. En zo zwoegen we naar de overkant.

 

 

G is helemaal in de gloria. Hij hikt van het lachen. De man krijgt een hele dikke fooi.

 

Een paar kilometer verderop vinden we een mooie bivakplek langs het weggetje. Weer zien we een groot soort hagedis wegschieten. de derde al vandaag.

Uitzicht door de kale begroeiing heen het dal in waar de rivier stroomt. We kunnen buiten eten en later kijken we video (Breaking Bad) in de donkere en insectloze avond. Een gedenkwaardige dag is ten einde. 

 

Dinsdag 16 oktober 2018 (124 km) - Op route met Che Guevara

 

De route vervolgt als gisteren. Recht in kleine valleien en smaller kronkelend bij steile beklimmingen. Tweemaal rijden we boven de 2400 meter.

 

 

Spectaculair slingert het pad langs bergwanden en dieptes. Twintig kilometer per uur rijden we gemiddeld. Rustig genoeg om volop te genieten van de weg, het weer en de natuur. In de valleien zijn kleine boerderijtjes. Een enkele van steen, maar vaker van hout. Vee scharrelt rond en aan een lijn hangt vlees te drogen.

 

 

De mensen zijn erg op zichzelf en reageren nog steeds niet op ons groeten. Nee, dan de ploegjes wegwerkmannen en -vrouwen in hun helgele veiligheidskleding. Met bolle cokawangen zijn ze in de weer. Als we eraan komen leunen ze op hun scheppen en beschouwen ons. We geven ze een duimpie en ze zwaaien. 

 

We zitten op een route die Che Guevara ging. Ernesto "Che" Guevara, Argentijns arts, links, vrijheidsstrijder en idool in de jaren zestig. "Bevrijdde" Cuba samen met de broers Castro, bond o.a. ook de strijd aan met de militaire junta in Bolivia. 

Hij was ook in de gehuchten Vado del Yeso en Masicuri, die wij vandaag passeren. In dit gebied heeft hij een drietal guerrilla-operaties geleid. Dat liep niet goed af. Het leger doodde grote aantallen vrijheidsstrijders. En een kilometer of veertig westelijk van onze route werd Che in het dorp la Higuera gevangen genomen en geëxecuteerd door het Boliviaanse leger.

 

Vanaf Guadalupe hebben we weer asfalt onder het rubber. Niet veel later rijden we Vallegrande binnen. Op een Plaza vinden we de Toerist Informatie. Het treft, om vijf uur is er een Che-rondwandeling. Een lieve jonge dame is onze gids. Dubbeltalige uitleg, want een Chileens stel gaat ook mee. De dame klept met haar doorgerookte stem aan een stuk door tegen onze gids.

 

Vallegrande is Che geworden. Vanuit La Higuera werd hij per helikopter naar hier gebracht. De Junta in La Paz eiste voor de identificatie zijn hoofd en handen. Niemand in Vallegrande was bereid om het hoofd te scheiden van het lichaam. Uiteindelijk nam La Paz genoegen met een dodenmasker en de handen.

 

We kuieren door de smalle straatjes met de oude adobe-huizen (bouwmateriaal van zand, water, klei, mest en stro) en de smalle stoepjes. Eerst naar het ziekenhuis, dat nog altijd dienst doet. Poeh, je zal hier behandeld moeten worden, bedenken we.

Het voorste gebouw dateert nog uit de tijd van Che. Daar werden de gedode guerrillastrijders een paar dagen tentoongesteld aan het volk. 

Che werd, als een trofee, anders behandeld. In de Lavanderie werd hij gewassen en gebalsemd zodat hij langer toonbaar zou blijven. Hij werd getoond aan de wereldpers en het volk liep er omheen en raakte hem aan. Met open ogen lag hij daar als een soort Christus. Voor de dorpsbewoners werd hij een heilige, die men aanbidt tot op de dag van vandaag. Ook zijn er nog steeds mensen in dit eenvoudige boerendorp, die een diepe angst koesteren voor militairen.

 

 

We kennen de foto's. Toch is het bijzonder om te beleven, hoe charisma én een bijzondere geschiedenis iemand tot een wereldwijde cultheld kunnen maken.

De Lavanderie is, op de vele graffiti na, nog precies hetzelfde. We zien het mortuarium en wandelen dan een paar kilometer buiten het dorp naar wat indertijd militair terrein was. Er is een kerkhof waar guerilla's zijn herbegraven. Het is aardedonker, als we vervolgens bij het Che-memorial aankomen. 

Dit is de plek waar zijn stoffelijke resten in 1997 werden terug gevonden, waarna ze werden overgebracht naar Cuba. (In Santa Clara is een indrukwekkend mausoleum en museum. We bezochten het tijdens onze Cuba-rondreis.) Foto's geven een beeld van zijn leven.

 

Half negen is het inmiddels. We hebben een taxi geregeld om terug te gaan naar onze Plaza. Vandaar rijden we met TOY naar "het beste restaurant" in town, de Mirador. En jawel, het is van een ander kaliber dan de (fastfood) tentjes in het centrum. Geen plakkende tafeltjes en een menukaart.

En dan is het super om zo in het TOY-bed te kunnen stappen. Gelukkig is het flink afgekoeld. Aan hun eindeloze geblaf te horen, zijn de honden daar ook blij mee. Of niet?

 

Woensdag 17 oktober 2018 (124 km) - Schoon Samaipata

 

Kraaiende hanen en tjilpende mussen wekken ons. Ook horen we hoe mensen op weg gaan naar werk en kinderen naar school. Gezellig, even horen we bij deze wereld. Voor toilet en daglichtfoto's rijden we naar het Che-monument.

Om half twaalf rijden we Villagrande uit. Rustige tocht door landschap met groene ronde heuvels naar mooi koloniaal Samaipata. Op de verharde hoofdstraten na is het er stoffig en hobbelig. TOY krijgt een plekje op het grasveld van de rommelige (G: "hippie"-) camping Jaguar Azul.

 

 

De middag en avond brengen we wandelend, fotograferend en terrassend door in het fotogenieke plaatsje. We lunchen aan het plein en 's avonds eten we in de binnentuin van een mooi restaurantje (Tierra Libre). Het eten heeft een Oosters tintje. Heerlijk.

 

Donderdag 18 oktober 2018 (207 km) - El Fuerte en de Missiones

 

Na dagenlang washandjes is daar dan eindelijk een douche! De privédouche van René (eigenaar) nog wel. Ook het huis ziet eruit alsof er in geen jaren is schoongemaakt. Ontbijt op het terrasje van la Chakana op het plein.

 

Zes kilometer verderop is een volgende werelderfgoed plek. El Fuerte Samaipata. Een smalle haarspeldweg brengt ons een aantal honderden meters hoger.

El Fuerte is een enorme zandstenen rots. De Chane-stam maakte er een tempel van door de rots uit te hakken. De Inca's bouwden vervolgens een stad om de tempel heen. Deze stad en tempel werden verwoest door de Guarani-stam die het gebied veroverde. De Spanjaarden hebben gebouwen verwoest op zoek naar zilver en goud. De Spaanse bouwwerken zijn bijna helemaal verdwenen. Wat rest zijn ruïnes van de Inca's en de Chane.

Er is een prachtige, goed aangelegde wandelroute rondom het topje van de rots. Er zijn uitkijkpunten met informatieborden. Oók in het Engels. Heerlijk rustig is het nog op dit uur. We genieten van de wandeling, de uitzichten en het terug beleven in de tijd. Indrukwekkend wat oude beschavingen aan kennis en kunde hadden. .

 

We vervolgen op de RN7 richting Santa Cruz. De weg kronkelt hier door een prachtig berglandschap. Geen enkel restaurant is open. TOY-lunchen wordt het in de schaduw van grote bomen aan een kleine plaza van een uitgestorven dorpje. Met een beetje wind is het te doen in de hitte van het middaguur. Want we zijn inmiddels gedaald naar net onder de 500 m. De weg is niet best. Lapjesasfalt, geen asfalt, wegwerkzaamheden. Op de rondweg (Cuarto Anillo) van Santa Cruz is er weer asfalt.

 

Bij het tanken krijgen we te maken met een schichtig rondkijkende jongedame. Een bon wil ze niet geven. Waarschijnlijk steekt ze het bedrag dat we meer betalen dan de locals in eigen zak. We gunnen haar de bijverdienste. In een enorme Hypermarkt aan de uitvalsweg van de stad doen we voor het eerst "grote boodschappen" in Bolivia. 

 

Inmiddels zijn we aangeland op de enorme laaggelegen vlakte in het oosten van Bolivia (Chiquitos). In dit gebied hebben de Jezuïeten (gekomen vanuit Paraguay) een tiental missieposten gesticht. We gaan een toer maken langs een aantal bijzondere (18e Eeeuwse) Missiones. De eerste ligt een kleine 300 km verderop richting Brazilië.

En ja, in een vlakte zijn de wegen gewoon rechttoe rechtaan. Met goed asfalt. In hoog tempo rijden we door tot de zon onder is. Dan slaan we af op een aarden weg.

Dit is landbouwgebied (ook weer: dankzij de Mennonieten die hiernaartoe trokken vanuit Paraguay.) In het District Santa Cruz wordt een groot deel van het BNP verdiend. Dit autonome district is (net als Tarija) rijk en trekt veel mensen. Santa Cruz is een van de snelst groeiende steden ter wereld. Er zijn bewegingen die zelfstandigheid van het gebied nastreven. Hier wonen vooral Mestiezen. Westelijker, op de hoogvlakte (Alto Plano), zijn er voor het merendeel inheemse mensen. Hector vergeleek het met de situatie rondom Baskenland in Spanje.

 

Afijn. Door de akkers lopen groenstroken, windvangers denken we. Daarachter vinden we een uitstekende plek. Graanstoppels, droge stoffige aarde en wind. Ongestoord door insecten puffen we uit tot de hitte iets minder heet is. Dan is er (restjes-)soep, wijn, video en als het laat en koel genoeg is, slapen.

 

Vrijdag 19 oktober 2018 (339 km) - José, Rafael en Ana

 

Gelukkig hebben we schaduw en wind. De zon is al meteen krachtig en heet. We snellen richting San Jose de Chiquitanos, de eerste missiepost. We vergeten een foto te maken van een Mennoniet met paard en wagen. Koffie- en sanitaire stop op een veld, waar de begroeiing is plat gebulldozerd en het verbrande hout nasmeult.

 

De kerk en bijgebouwen in San Jose zijn van steen, nog naar voorbeeld van de Missies in Paraguay en Argentinië. De gebouwen strekken zich uit langs de Plaza. Schitterend is het interieur. Veel fraai bewerkt hout en schilderingen.

 

 

We lunchen in het stadje in een hotel-restaurant van een Frans echtpaar. Een tropische bui barst los. Straten veranderen in rivieren en het zicht wordt een stuk minder.

 

Vanaf hier rijden we een rode gravelweg noordwaarts. Ademloos bezien we het oranje van de weg, het intense groen van het landschap en de bijzondere tinten blauw van de lucht. Het is droog nog, maar voor ons bouwt de bui op. We laten de banden nog verder aflopen. Als de bui er is, ontstaan er meertjes in de bermen. In gehuchten staan de huisjes totaal in het water. De aangekoekte vuiligheid op de neus van TOY weekt los. De rest van TOY heeft de kleur van de weg overgenomen.

 

San Rafael. Ook hier vinden we de missie aan de plaza. Minder ontwikkeld en toeristisch dan in San Jose is het hier. Prachtig zijn de houten kerk en klokkentoren. Ook het interieur is indrukwekkend. We zwerven er rond en zien hoe jonge mensen te biecht gaan. In één grote klap zijn we ver terug in onze jeugd.

 

Een kleine weg brengt ons naar het 34 km verder gelegen Santa Ana de Velasco. Het regent minder hard nu. Genieten van dit rijden door de jungle. Hier en daar een gehuchtje dat bestaat uit kleine houten huisjes verspreid in het groen. Op verschillende plekken heeft de jungle plaats moeten maken voor boerderijtjes. Koeien op de weg bewegen traag naar de berm als we naderen. 

Het schemert als we in Santa Ana aankomen. Op slag verliefd zijn we. Het kleine kerkje ligt aan een plaza, dat hier een groot frisgroen grasveld is met prachtige oude statige bomen. Rondom is een wielspoor. Alsof we zo naar de tijd van de Jezuïeten geharpoeneerd zijn. Geweldig. Onder een enorme boom op het gras maken we bivak.

De dorpsjeugd gedraagt zich minder teruggetrokken dan elders. En we hebben een buurvrouw. Oud (97), dementerend en met een flinke dosis doorzettingsvermogen. "Señor, señora, por favor", herhaalt ze. Maar haar betoog met veel heftige ss-en uit haar tandeloze mond, begrijpen we niet. De rozenkrans is haar houvast. Na een paar pogingen komt ze terug met een kaars. Eindelijk snappen we het. Ze heeft vuur nodig. Heel tevreden gaat ze terug naar haar casa met een aansteker.

Zodra de zon onder is en het donker zich verdiept, verdwijnen de kinderen. Dat is wat we ook van Afrika kennen. En dan is er dat intense geluid van de jungle. Het is een orkestrale combinatie van sirenes, harde tokachtige geluiden en het schrapen van krekels en nog veel meer.

 

We eten heerlijk van de resten van boeuf bourguignon (restolunch) met aardappelpuree en kijken Breaking Bad. Buiten. Want de regen heeft de temperatuur omlaag laten kelderen en er is geen insect te bekennen, heerlijk.

 

Zaterdag 20 oktober 2018 (236 km) - San Ignacio en Concepcion

 

We liggen nog in bed als buuf alweer rond TOY scharrelt. "Por favor señor, por favor señora", klinkt het aan een stuk door. Iets later schalt er muziek en een hoorspel uit speakers van de klokkentoren. De dorpsjeugd, dezelfde zeven als gisteren, zijn ook weer paraat. Dit dorp telt 300 inwoners. 

De rijtjeshuizen aan het plein hebben een oversteek, een veranda. Heel praktisch tegen de hete zon en tropische stortbuien.

 

Als we klaar zijn met ontbijten, zijn de deuren en raamluiken van de kerk gesloten. Alle activiteit is er verdwenen. Uh? De kids begrijpen dat we het interieur willen zien. De oppasser wordt gewaarschuwd.

En daar komt Luis aan geschuifeld. Hij wordt onze gids, maar niet nadat we het tijdschrift uitgebreid bekeken hebben met een artikel en foto's aan hem gewijd. Hij was violist en is heel trots op de publicatie.

 

Santa Ana lijkt het meest op de missies in de tijd van de Jezuïeten, lezen we in onze gids. Het kerkje (temple) en vooral het interieur is eenvoudig. Maar als overal is er veel houtsnijwerk en in het portaal staan de fraai bewerkte boomstammen waarop het dak rust. Het altaar en de preekstoel dateren uit de begindagen van de missie. De lelijke ledlampen zijn nogal hedendaags en het orgeltje is stokoud. G wordt uitgenodigd om te spelen. Zijn vlooienmars komt er niet heel goed uit, moet ik zeggen. Twee harpen staan er ook. Restanten uit de tijd dat de Jezuïeten meer dan alleen het Christendom overbrachten.

 

Voort gaan we op de rode aarden weg door de bush. Boerderijtjes en groepjes huizen. Klein zijn ze allemaal, sommige van steen met een rieten daken, maar ook zijn er houten en adobe-woninkjes. Mensen zien we nauwelijks, koeien des te meer.

En dan ineens loopt de weg dwars door het gehucht Rafaelito de Suponema. De naam is bijna groter dan het oord. De plaza is een vierkant grasveld, met een paar karige bomen en een waterpomp.

 

 

Meisjes tappen water en vooral, ze hebben pret met elkaar. Mannen, dorpsbewoners, knappen het kleine kerkje op. Dat gaat primitief en met roerend veel inzet.

 

Verder over onze bushweg, die langzaam maar zeker de nieuwe tijd in wordt geholpen. Naast de weg zijn er stroken bush weggesloopt en op een paar plekken werken mannen aan het aanleggen van duikers.

 

In San Ignacio de Velasco, een grotere plaats met een centrum van verharde straten is de kerk gesloten. Een paar kids wijzen ons op de poetsdame, die de kerkdeur opent. Indrukwekkend van buiten en van binnen. Prachtig houtsnijwerk, beelden van goud en glitter, Jawel, zo barok als wat. Deze kerk staat niet op de lijst van werelderfgoed. De Boliviaanse regering had de restauratie te voortvarend aangepakt. Grote delen van de ruïne werden afgebroken en overnieuw opgebouwd.

 

Rondje plazawandelen. Onze aandacht wordt getrokken door vioolmuziek in het culturele centrum. Een vioolklasje is meer enthousiast dan muzikaal bezig. Ze oefenen voor de voorstelling vanavond. Práchtig, práchtig vals klinkt Strauss en met volle overtuiging. Geweldig! 

 

 

Door naar de volgende missiepost, Concepcion, ook een wat grotere plaats. We melden ons bij het museum in een fraai koloniaal pand, waar foto's en tekeningen de restauratiewerkzaamheden (Hans Roth, laatste decennia vorige eeuw) van de verschillende missiekerken laten zien. De jongeman van het museum opent vervolgens de kerk met eigen museum. Grappig, ook hier zijn foto's opgenomen van de film The Mision.

Prachtige kerk. Een beetje ademloos zitten we er en laten alle pracht en praal op ons inwerken. Drankje in de lobby van een koloniaal hotel aan de plaza. Binnen de kortste keren zitten we onder de muggenbeten.

 

Op weg weer, nu op goed asfalt. De banden opgepompt en bermlunch. Na dagen afzondering met een enkele auto, is er weer mondjesmaat verkeer. Ook langs deze grotere route zijn er kleine dorpjes met de primitieve huisjes. Om vijf uur hebben we ons geïnstalleerd op Las Piedras, een camping. Voorwaar! We treffen het.

 

 

Aan de overkant van het meertje graast een groep waterzwijnen (ofwel capibara, de grootste levende knaagdiersoort). Schoon gedoucht dromen we de dag nog eens na.

 

Zondag 21 oktober 2018 (381 km) - Mis in San Javier en G&Max halen in

 

Water getapt en afscheid van deze mooie plek. Dertig kilometer later rijden we de Plaza van San Javier rond, waar net als op de andere missieplaza's dikke flessenbomen staan. Stralend is de gevel van de oudste missiekerk in dit gebied (Chiquitos). Al op straat horen we het gezang. De zondagsmis is gaande. De kerk is vol. Hele gezinnen zijn er inclusief de allerkleinsten. Geconcentreerd en devoot volgt men de mis. De priester is een grage zanger. Hij gooit er door de microfoon een krachtige tweede stem tegenaan. Bijzondere kerk. Rustige schilderingen op de muren, de plafonds en op de enorme houten kolommen. Indrukwekkend door zachtheid en eenvoud. Alleen het altaar is barok en goud.

 

We tanken “no factura” (€0,45 i.p.v. €1,10) en dan is het tijd voor "the road". We willen kilometers maken. Dat lukt heel aardig tot we alle asfalt kwijt raken vanaf Los Troncos. Stoffig en hobbelig slepen we ons voort. We heroverwegen de plannen in Montero. Boven een schamele gefrituurde kip, een paar vette frieten en rijst (incl. cola voor twee euro) bekijken we de kaart nog eens. Vanaf hier zou de weg weer geasfalteerd zijn. Toch doorgaan richting Cochabamba, vanwaar we zuidwaarts naar Sucre willen reizen. Onderwijl hebben we ook wifi en lezen we hoe Max Verstappen vanaf de achttiende positie in zeven ronden doorstoomt naar de
top 5.

 

Tevreden knallen we door. G is, net als Max, een meester in inhaalacties. Niet dat de Bolivianen hierop bedacht zijn en het waarderen, maar toch het schiet wel op. En wat passeren we daar? Een bord met de tekst "La Queseria Suizo"! Yes, ik heb er goede berichten over gelezen. Terug, want een aanvullende lunch is zeer welkom. We treffen de Zwitserse eigenaar. En daar zitten we dan aan een heerlijke kaasfondue met stukjes brood en fruit en een glas witte wijn. Ondertussen zien we op de t.v. hoe Max als tweede finisht na een schitterende schermutseling met Lewis. Tjonge. Dan nog een ijsje en een taartje toe ook.

 

Verder gaan we tot het donker is. Oh en nee, die weg bleef niet zo mooi. Hij wordt omgewerkt naar een vierbaansweg. De kleine bushhuisjes verdwijnen achter hopen grond en hoge taluds. En wij wisselen tussen oud en nieuw gravel of versleten danwel nieuw asfalt. De ene desvio (omleiding) na de andere. Het maakt G niet uit, hij blijft zijn al dan niet stoffige inhaalacties uitvoeren.

 

Een kwartier na zonondergang geraken we op een klein weggetje in een moerasgebied. En zo ruikt het ook. We blijven binnen vanwege de muggen. TOY's airco houdt ons nog even koel.

 

Maandag 22 oktober 2018 (219 km) - Weg- en VW-Werk

 

Het is bewolkt, dat drukt de temperatuur enigszins. Om half acht rijden we terug over het hobbelpad naar de weg. Het schiet prima op in de moerassige vlakte. Houten huisjes, nu op poten en veel vrachtverkeer. Langzaam klimmen we door de Cordillera Central, een bergreeks die hoger de Andes in klimt. Van landbouwvlakte kronkelt de weg door tropische bossen. Ook hier wordt de weg verdubbeld. Dat biedt spectaculaire beelden. Soms moet er gewacht worden op Chinezen die een helling afkrabben.

 

We slaan af op een kleinere route richting Tiraque. Het landschap is ineens totaal anders. Bergen ja, maar kaal en gelig. Dorpjes die niet opgemerkt lijken te hebben, dat de 21e eeuw is aangebroken. Ook hier natuurlijk vrouwen met wijde rimpelrokken, schorten en witte hoeden met brede rand.

 

 

Tiraque, een dorp, minikraampjes met allerlei op de stoepen, een marktje, rustige drukte en kleur. We wandelen rond de plaza. Mooi verstild is het er.

 

Een eindje buiten het dorp lunchen we op een landbouwpad. Net terug op de weg, komt een man ons tegemoet, heftig zwaaiend. Een VW-campertje staat langs de weg. Nederlanders. Een heel lang verhaal kort: het zijn Margo&Charles en hun bussie doet niets meer. We slepen ze naar een betere veilige plek. Van alles geprobeerd en bedacht, naar het dorp (Tiraque) gesleept naar een werkplaatsje, nog meer geprobeerd... Gebeld, internet... Afijn om vijf uur staan we geparkeerd op een brede strook naast de weg voor bivak. Margo kookt een heerlijk maal en we hebben het gezellig. Een paar uur later arriveren hun gealarmeerde vrienden (Annemarie&Maarten). De vooruitzichten zijn niet goed... Van de 2 a 300 meter hoogte van de afgelopen dagen zitten we nu op 3200 m en dat voelen we...

 

Dinsdag 23 oktober 2018 (174 km) - Inca-ruïne Incallajta

 

De VW-camper krijgt onmiddellijk alle aandacht. Een paar uur later zijn alle opties opgesoupeerd, hebben de telefoontjes met NL (Nardi, A'foort, Michel) niets opgeleverd. Helemaal aan het eind van het liedje hebben we Hector (Tarija) gebeld. Hij gaat aan de gang. Wij wachten het resultaat niet af.

 

 

Over de RN7 in zuidoostelijke richting rijden we naar Incallajta, de ruïnes van een oude Incastad. De weg ernaar toe is een smalle weg, mooi bestraat met keien, ongeveer als kinderkopjes. Prachtige slingert het naar een dal. Een vriendelijke dame met twee vrolijke en smoezelige kids doet dienst voor tickets en een infobrochure.

 

Via een paadje klimmen we naar de plek waar de Inca's in de 15e eeuw een stad bouwden op de grens van hun koninkrijk. Het was vooral militair van belang, maar functioneerde ook als administratief en ceremonieel centrum. Het archeologische terrein beslaat 30 ha. De nog overeind staande muren van de Kallanka  (78 x 26 m) geven een idee van de grootsheid van deze stad. Verder is er niet heel veel te zien, behalve de mooie vergezichten vanaf dit hoge punt.

 

We slaan af van de RN7 om over te steken naar de doorgaande weg naar Sucre. En wat een fantastische rit is dit. Duizelingwekkende diepten zijn er en stoffige hellingen. Ook deze weg is bestraat met de keien in rijen.

 

 

Halverwege is een dorp dat in een ver verleden is achtergebleven. We kopen appeltjes bij een chagrijnig oud vrouwtje en trekken verder genietend van het landschap. Het bivak slaan we op, ruim voor de hoofdweg. Keien en vele soorten cactussen zijn ons gezelschap. Hoewel er nog een paar locals komen buurten en ons storen tijdens Breaking Bad.. Intense stilte heerst hier langs de bergweg. Tot het gaat regenen, dan tikt het op ons aludak.

 

Woensdag 24 oktober 2018 (152 km) - De mooie weg naar Sucre

 

Genieten van onze omgeving in het ochtendlicht. Ook rijdend. Prachtig roodbruine bergen, stekelige struiken, enorme cactussen en hier en daar een boerderijtje in dezelfde aardkleuren.

 

In Aiquile bereiken we de doorgaande RN5 naar Sucre. De dame in het tankstation is spraakzaam en geïnteresseerd. De diesel krijgen we voor de lokale prijs met een kleine verhoging. Slimme meid. En pret is er in de autowasserij. De eigenaar spreekt een beetje Engels. Het autowassen laat hij over aan jongens van een jaar of twaalf. "Ons" jongetje is een rappe leuke knul.

 

En zo kan het gebeuren dat we met een stralende TOY zuidwaarts gaan. Hogere bruine bergen, rotsen, dalen met een chocolademelkrivier. En eindelijk, hier reageren mensen wel op ons zwaaien en groeten. Honden, varkens, kippen op en langs de weg, die van goed asfalt is.

 

Vlakbij Sucre is de cementfabriek. Hier werden bij het begin van de afgravingen de afdrukken van dinosauruspoten gevonden. Archeologen namen het natuurlijk over. Nu is er een museum pal naast de fabriek en de afgravingen. Die poot-afdrukken zijn er ook natuurlijk. Maar ... die kun je alleen zien met de rondleidingen om 12 en om 13 uur. Pech.

 

In de stad vinden we vlotjes de "camping" van de gastvrije Alberto y Felicidad, een voor overlanders bekende plek. Op de kleine binnentuin staan een camper en een truck. Het is klein, maar er is wat je nodig hebt en het centrum is dichtbij. Eerst achterstanden inhalen op het internet. Voor het avondeten lopen we naar de Plaza door de smalle straten. Poeh, wat een verkeer en wat een uitlaatgassen! Op het plein eten we op een balkonnetje vanwaar we de drukte beneden bezien. Maar G voelt zich niet helemaal top, darmen en hoogte (2810 m). Acclimatiseren door lekker te slapen...

 

Donderdag 25 t/m zaterdag 27 oktober 2018 - Sucre

 

Was handmatig gedaan, geruimd, geklust, gewandeld. G gaat met Alberto op stap en vindt een nieuwe wielbout.

 

 

Met onze verlopen lukt het gasflessen te vullen. We krijgen Alberto’s gasfles cadeau en kunnen zijn vulslang overnemen.

In de loop van de dagen komen er drie campers bij met de nodige gesprekken. G wordt door Alberto aangesteld als verkeersregelaar. Niet iedereen weet hoe hij zo'n grote bak door de niet al te ruime toegang moet loodsen.

Op de Plaza ontdekken we Cosmo, we gaan naar een show waar we prachtige kleurige traditionele dansen en een goede maaltijd krijgen voorgeschoteld.

Ook maken we kennis met de dochter en zoon van Alberto&Felicidad. Mooie dagen waarin we weinig zagen van de witte stad Sucre. Maar dat komt nog...

De update gaat eruit en wij maken ons op voor het westelijk en hooggelegen Andes-deel van Bolivia.